Σειρά συνεντεύξεων με προσωπικές εξομολογήσεις καλλιτεχνών. Ο Μιχαήλ Δουκάκης παρουσιάζει σε αυτή την ειδική στήλη ξεχωριστούς δημιουργούς νιώθοντας πως υπάρχει ένας κοινός τόπος, μια φωλιά, όπου όλοι οι καλλιτέχνες συναντιούνται.
"...η τέχνη, δυστυχώς, θεωρείται πολυτέλεια, ενώ για μένα θα μπορούσε να είναι και λύση..." Συνέντευξη της Έλλης Πασπαλά.
Πότε και πως ανακαλύψατε την αγάπη σας για το τραγούδι;
Έλλη Πασπαλά: Τραγουδούσα από μικρό παιδάκι, μου άρεσε πάρα πολύ και έκανα έτσι παραστάσεις για την οικογένειά μου όποτε μπορούσα να τους εγκλωβίσω... Αλλά ανακάλυψα ότι είχα κάποια φωνή στα 12 περίπου όταν ήρθε μια νέα κοπέλα που ήτανε να ανεβάσει μια εξωσχολική παράσταση και έκανε audition. Τελοσπάντων ήρθε μας άκουσε αλλά αυτή η παράσταση δεν έγινε ποτέ. Ήταν κάτι πάρα πολύ φιλόδοξο, ήθελε να ανεβάσει μία οπερέτα... Τότε ανακάλυψα ότι είχα κάποια φωνή, είχε κάποια έκταση, είχε κάποια ποιότητα η φωνή μου και πάνω απ' όλα ότι είχα μια πολύ μεγάλη ευχαρίστηση όταν τραγουδούσα και αποφάσισα τότε ότι ήθελα να ασχοληθώ με αυτό.
Ποιοί ήταν οι καθοριστικοί παράγοντες που σας ώθησαν να κάνετε τη ζωή σας τέχνη;
Έλλη Πασπαλά: Ήμουνα ίσως πολύ τυχερή γιατί ενώ στο σπίτι μας δεν υπήρχαν καλλιτέχνες, οι γονείς μου ήτανε ανοιχτοί ως προς αυτούς, ας πούμε σε πολύ μικρή ηλικία, μου είχε φέρει ένας οικογενειακός φίλος ένα δώρο, την ενάτη συμφωνία του Μπετόβεν, πρέπει να μουν εφτά χρονών. Τα συναισθήματα που ένιωθα ακούγοντας αυτό το πράγμα... που θυμάμαι τον εαυτό μου ακόμα και να χορεύω. Ενώ ακούγεται έτσι, δεν παραπέμπει ακριβώς σε χορό αυτό αλλά είχα μια σωματική και πολύ πηγαία αντίδραση σε αυτό και κάθε φορά με τη μουσική ένιωθα κάτι πάρα πολύ πηγαίο, πολύ πνευματικό και σωματικό. Από τότε άρχισα μαθήματα πιάνου, μόλις είχα κλείσει τα έξι και ενώ προφανώς δεν έπαιζα κάτι σπουδαίο τότε, ένιωθα μια μεγάλη έλξη, πως περιείχε το σώμα μου αυτό το πράγμα που λεγότανε μουσική. Ο μπαμπάς μου ήτανε πάρα πολύ φιλόμουσος, είχε πάρα πολύ ωραία φωνή αλλά δεν ακολούθησε ποτέ αυτό το δρόμο. Η μαμά μου από την άλλη θυμάμαι όταν μας πήγαινε που και που σε κάποιο μουσείο, είχε μια πολύ άμεση αντίδραση σ' αυτά που έβλεπε. Δεν ασχολιότανε με τη φόρμα και με το χρυσό ή το μεγάλο εκτόπισμα ενός πίνακα ή ενός γλυπτού αλλά έβλεπε στοιχεία της που τη συγκινούσαν και αυτό μας το μετέφερε! Ένα φόρεμα ή κάποιο ρούχο ζωγραφισμένο έτσι με ζωντάνια και με λεπτομέρεια, αυτόματα μου το μετέφερε αυτό, το πόσο όμορφο είναι και από μικρή με συγκινούσε... Αυτό είναι η πνευματική έκφραση μέσα από την τέχνη. Μπορούσα να το συλλάβω έτσι... το ενστικτό μου επικοινώνησε με την τέχνη, με τη μουσική πρώτα και μετά με άλλες μορφές τέχνης. Άρχισα να παρακολουθώ και πάρα πολύ σύγχρονο χορό, πήγαινα μόνη μου. Πέρα από τις συναυλίες, πήγαινα στον κινηματογράφο, ανακάλυψα και τον θεατρικό χώρο. Κατάλαβα πως αυτός ήτανε ο ρόλος μου στη ζωή, να ασχοληθώ με κάποια μορφή τέχνης.
Μερικές από τις πιο ευχάριστες στιγμές στην πορεία σας;
Έλλη Πασπαλά: Έχω πάρα πολλές, ευτυχώς, πολλές υπέροχες στιγμές. Δεν ξέρω... Από μαθήματα... θυμάμαι ένα μάθημα στη Νέα Υόρκη όπου ήμουν ακόμα στο πανεπιστήμιο και έπρεπε να τραγουδήσω και ένιωσα μια από τις πιο μαγικές στιγμές στο τραγούδι που έχω ζήσει ποτέ στη ζωή μου... ένιωσα ότι επικοινώνησα με κάτι θείο... κάτι πέρα από το τα γήινα... κάτι πολύ πέρα από μένα κι αυτό εν ώρα μαθήματος. Αλλά έχω ζήσει πολύ σπουδαίες στιγμές και με τον Χατζιδάκι εννοείται, και σε συναυλίες και στο στούντιο αλλά και προσωπικές στιγμές και με φίλους επί σκηνής, μαγικές μαγικές στιγμές, μέσα από τη μουσική και μέσα από τις σχέσεις μου με άλλους μουσικούς... είναι τόσες πολλές που νιώθω ότι αναφέροντας μία μειώνω τις άλλες και δεν θα 'θελα.
Στο θέατρο, όταν πρόκειται να τραγουδήσουμε, συχνά αναζητούμε την ερμηνεία περισσότερο από ότι την τεχνική. Βρίσκω στο πρόσωπο σας μία από τις καλύτερες ερμηνεύτριες και γι αυτό θέλω να σας ρωτήσω ποιά είναι η σχέση σας με το θέατρο αλλά και με τις υπόλοιπες τέχνες.
Έλλη Πασπαλά: Από τα δώδεκά μου είχα ανακαλύψει και το θεατρο αλλά δεν έβλεπα θέατρο. Διάβαζα θέατρο αρκετά. Έβλεπα πολύ κινηματογράφο. Επίσης έβλεπα πολλά θεατρικά στον κινηματογράφο ήταν κάτι σαν το θέατρο της Δευτέρας που υπήρχε εδώ. Έβλεπα πολύ κινηματογράφο από μικρή στην Αμερική. Μπορούσες ακόμη να δεις παράσταση στην τηλεόραση! Διάβαζα πολλά θεατρικά έργα, ξεκινώντας από το αρχαίο δράμα, τις τραγωδίες και κωμωδίες και το αγγλικό θέατρο... στην εφηβεία μου άρεσε να διαβάζω, Τσέχωφ διάβασα πολύ και κατά κάποιο τρόπο ανακάλυψα το θέατρο μόνη μου ώσπου ήταν πλέον η ηλικία που έπρεπε να διαλέξω. Στην Αμερική το γυμνάσιο και το λύκειο είναι τέσσερα χρόνια. Μετά τη δευτέρα γυμνασίου έκανα audition και για το θέατρο και για τη μουσική και δεν δεχτήκανε οι δικοί μου να κάνω θέατρο και όταν αποφάσισα ότι θα πήγαινα για θέατρο και το ανακοίνωσα στους δικούς μου έγινε μεγάλο οικογενειακό δράμα. Ο πατέρας μου δεν ήθελε καθόλου (είχα κι εγώ λίγο μια ανησυχία εάν το θέατρο πραγματικά θα με κέρδιζε γιατί ήξερα ότι με την μουσική ήμουνα απολύτως συνδεδεμένη) κι έτσι πήγα στη μουσική. Αργότερα έκανα κάποια μαθήματα θεάτρου με τον William Hickey.
Το πιο ευτράπελο συμβάν που θυμάστε ενώ είστε επί σκηνής;
Έλλη Πασπαλά: Δεν ηταν ευτράπελο ακριβώς, ήταν λίγο κωμικοτραγικό. Η πρώτη συναυλία που έκανα με το Χατζιδάκι, τον Ιούνιο του 83, στην Θεσσαλονίκη, στο θέατρο δάσους, όπου η συναυλία ήταν να αρχίσει στις εννιάμιση και ο Μάνος εκείνη την ώρα έφυγε για να πάει να ετοιμαστεί μετά την πρόβα και είναι η πρώτη μου συναυλία με το Χατζιδάκι, δεν έχω ξανά τραγουδήσει σε συναυλία μαζί του, είχαμε μπει στο στούντιο, είχαμε κάνει κάποια πράγματα, αλλά δεν είχα ξανατραγουδήσει σε συναυλία και άργησε ο Χατζιδάκις να ρθει και όταν ήρθε και ήμασταν πάνω στη σκηνή, κάποιοι τύποι έτσι λίγο ηλίθιοι, όχι λίγο, πολύ ηλίθιοι, πλησίασαν τη σκηνή και άρχισαν να φωνάζουν και να του ζητάνε τα λεφτά τους πίσω και δεν ξέρω τι... και ο Χατζιδάκις να τους φωνάζει και αυτό ήταν λίγο σκληρό για μένα για πρώτη επαφή...
Κάποιο σχέδιο για το μέλλον;
Έλλη Πάσπαλα: Έχω διάφορα σχέδια. Δυστυχώς εγώ είμαι πάρα πολύ δυσκίνητη. Δεν είμαι απο αυτούς τους ανθρώπους που βάζουν κάτι στο μυαλό τους και μετά το προχωράνε. Δυστυχώς ένα μεγάλο κομμάτι της δουλειάς μου είναι και η ήχογράφηση που έιναι μια διαδικασία που μισώ. Πραγματικά όμως τη μισώ... και μου δημιουργεί τεράστιο άγχος. Αλλά είναι ένα αναπόσπαστο μέρος της δουλειάς μου και πρέπει οπωσδήποτε που και που να ηχογραφώ. Ενώ έχω πολλά πράγματα που θέλω να ηχογραφήσω, είναι πολύ δύσκολο για μένα να τα προγραμματίσω γιατί απεχθάνομαι τόσο πολύ τη διαδικασία. Κι έχω πολύ ωραίες ιδέες αλλά διστάζω να τις υλοποιήσω. Πάντα είχα στο μυαλό μου να γράψω μουσική... και το κατάφερα για πρώτη φορά σε ένα ντοκυμαντέρ μιας φίλης. Μία φίλη σκηνοθέτης έχει κάνει ένα ντοκυμαντέρ που λέγεται "Μάνα" που αναφέρεται στο Λύρειον ίδρυμα και της έγραψα μουσική. Αλλά θέλω να μπω στο στούντιο να κάνω ένα - δύο πράγματα.
Θα θέλατε να συμμετάσχετε στο "Φεστιβάλ των Νησιών" που διοργανώνει η ομάδα μας;
Έλλη Πασπαλά: Πολύ και με μεγάλη χαρά. Ένα μέρος της δουλειάς μου που μ αρέσει πάρα πάρα πολύ είναι τα ταξίδια. Κι ευτυχώς γιατί έχω ταξιδέψει πολύ και θα το θελα πάρα πάρα πολύ γιατί η αλήθεια είναι ότι δεν είναι εύκολο κανείς να κάνει συναυλίες στα νησιά. Είναι πολύ δύσκολο για εντελώς πρακτικούς λόγους. Έχει ένα αυξημένο κόστος λόγω εισιτηρίων και όλα αυτά προϋποθέτουν έναν πολύ καλό προγραμματισμό γιατί δεν είναι εύκολη η μετάβαση απ το ένα νησί στο άλλο καμιά φορά και γι' αυτό πρέπει συνήθως αυτά να γίνονται καλοκαίρι. Το καλοκαίρι συνήθως ο κόσμος είναι σε μια διάθεση πιο ανέμελη και οι συναυλίες πρέπει να γίνονται σε χώρους όπου μπορεί κάποιος ν ακούσει και να μην είναι κατεκλεισμένος από την κίνηση του καλοκαιριού που κάποια μεγάλα νησιά έχουνε. Υπάρχουν καταπληκτικά μέρη που μπορεί να γίνει μια συναυλία. Η Μυτιλήνη είναι ένα τεράστιο νησί και έχει πολλά ωραία μέρη.
Πως βλέπετε την καλλιτεχνική πραγματικότητα στη χώρα μας;
Έλλη Πασπαλά: Τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα όχι μόνο λόγω της οικονομικής κρίσης γιατί η οικονομική τα φέρνει πολύ στην επιφάνεια τα πράγματα. Δηλαδή, η τέχνη, δυστυχώς, θεωρείται πολυτέλεια, ενώ για μένα θα μπορούσε να είναι και λύση. Δυστυχώς υπάρχει μία τεράστια έλλειψη παιδείας, όντως θα πρέπει να ξεκινήσει από πολύ μικρή ηλικία, μου κάνει εντύπωση που δεν πηγαίνουν τα παιδιά σε έκδρομες, στα μουσεία, στους αρχαιολογικούς χώρους, δεν πάνε στο θέατρο, δεν πάνε ούτε στον κινηματογράφο. Υπάρχουν βεβαίως άνθρωποι... δεν μπορείς να βάλεις φίμωτρο σ' έναν καλλιτέχνη. Υπάρχουν άνθρωποι που αγωνίζονται και κάνουνε όσο γίνεται περισσότερο δικά τους πράγματα, ειδικά οι νεοι άνθρωποι, νέοι σαν και σένα, που δεν το βάζεις κάτω γιατί δεν μπορείς, δεν μπορείς αλλιώς, δεν μπορείς να σου δέσει κανείς τα χέρια και τα πόδια και να σου πει μην το κάνεις. Είναι τόσο μεγάλη ανάγκη που πάντα θα υπάρχει... Πιστεύω πραγματικά ότι οι νέοι άνθρωποι παράγουν και θα παράγουνε κάτι ξεχωριστό. Πρέπει νομίζω να έρθουνε σε επαφή οι νέες δυναμεις με κάποιες απο τις παλαιότερες, γιατί δεν είναι όλες αξιόλογες... και δεν είναι και όλες οι νέες δυνάμεις αξιόλογες, έτσι, αλλά υπήρξε για πολλά χρόνια, για κάποιες δεκαετίες μια έμφαση στην επιφάνεια των πραγμάτων και όχι στην ουσία και τώρα νομίζω ότι ο κόσμος έχει ανάγκη από την ουσία, το αναζητεί σε όλες τις μορφές τέχνης, την ουσία. Η ποιότητα σε κάποια πράγματα πρέπει να αναζητείται συνεχώς.
Δε μπορεί κανείς να είναι παθητικός και έμαθε ο κόσμος, μάθαμε για πολλά χρόνια να είμαστε πολύ παθητικοί και τώρα νομίζω πως πρέπει να αναζητούμε με πάθος και την ποιότητα και τη νέα μορφή, γιατί όπως σε όλους τους τομείς έτσι και στον δικό μας οι νέοι άνθρωποι φεύγουνε κι αυτοί είναι η πηγή των νέων ιδεών...
Θεωρείτε τη σημερινή κατάσταση καλύτερη ή χειρότερη από οτι στο παρελθόν;
Έλλη Πασπαλά: Δεν μπορούσα να φανταστώ (εγώ ζω στην Ελλάδα τώρα πλέον 32 χρόνια), ότι μια ομάδα σαν τη Χρυσή Αυγή θα βρισκότανε στη βουλή, όταν πρωτοήρθα στην Ελλάδα, δεν νομίζω οτι κανείς θα το φανταζότανε τότε. Οπότε και αυτό είναι μια ένδειξη ότι τα πράγματα είναι χειρότερα. Επίσης οι τελευταίες δεκαετίες ήταν τόσο επιφανειακές και υπήρξανε μεγαλειώδεις αηδίες που βλέπαμε κι ακούγαμε, αλλά αυτό ήταν πάντα. Νομίζω ότι οι άνθρωποι που θα μείνουνε, που θα αφήσουν ένα στίγμα είναι πάντα λίγοι, δεν είναι ποτέ πολλοί και πάντα θέλει και λίγο χρόνο για να τους διακρίνουμε. Εγώ είμαι αισιόδοξη με την έννοια ότι πραγματικά πιστεύω ότι η ανθρώπινη φύση δεν μπορεί να φιμωθεί. Πάντα θα υπάρχουνε προσπάθειες για να γίνει αυτό. Όσο μεγαλύτερες δυνατότητες υπάρχουν για να συμβεί αυτό άλλο τοσο υπάρχουν και για να μη συμβεί. Το διαδίκτυο όσο μπορεί να χρησιμοποιηθεί προς ώφελος της ανθρωπότητας άλλο τόσο μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για να την καταστρέψει. Οπότε εγώ είμαι υπέρ και με το μέρος των φωτεινών και θετικών δυνάμεων παρά των σκοτεινών. Ότι υπάρχουν και τα δύο υπάρχουνε... γι' αυτό και οφείλουμε να είμαστε σε εγρήγορση και μ ανοιχτά μάτια, αυτιά και τις αισθήσεις μας, για να βλέπουμε, να μην αναπαυόμαστε κυριολεκτικά στο καναπέ μας βλέποντας ότι σαχλαμάρα, πρέπει να κρίνουμε, να χρησιμοποιούμε την κρίση μας συνέχεια και αυτό σημαίνει ενημέρωση, διάβασμα, όχι μόνον αυτά που είναι στην επιφάνεια, μπροστά αλλά και λίγο πίσω.
Πιστεύετε πως η ζωή είναι δίκαιη, άδικη, ηθική, ανήθικη;
Έλλη Πασπαλά: Η ζωή από μόνη της δεν είναι ούτε δίκαιη, ούτε ηθική, ούτε ανήθικη. Εμείς ωφείλουμε να πράττουμε ώστε να κάνουμε τη ζωή και την δική μας και των άλλων δίκαιη ή ηθική. Μας προσφέρεται αυτό το πράμα που λέγεται ζωή και από κει και πέρα είναι στο χέρι μας. Βεβαίως πολλοί άνθρωποι ζούνε ανήθικες καταστάσεις και αδικίες. Ακόμα κι αυτοί νομίζω ότι με το δυναμισμό τους και με την στάση τους μπορεί να ανατρέψουν αυτά τα πράγματα. Είναι πολύ μεγάλη κουβέντα γιατί δεν νομίζω ότι κανείς επιλέγει το να βρεθεί σε μια εμπόλεμη κατάσταση... και αυτοί είναι πάρα πολλοί άνθρωποι... εκατομμύρια δισεκατομμύρια ανθρωποί έχουν αδικηθεί ως προς αυτό. Πρέπει όσο μπορούμε να αντιστεκόμαστε και να είμαστε σε μία εγρήγορση ώστε να αποφεύγουμε και να ανατρέπουμε και τις αδικίες και τις ανήθικες καταστάσεις. Νομίζω ότι ο άνθρωπος καθορίζει.
Ποιά είναι τα στοιχεία που δεν πρέπει να έχει ένας καλλιτέχνης; Με άλλα λόγια πως ξεχωρίζουμε τον καλλιτέχνη από κάποιον που δεν είναι κι άς καμώνεται...
Έλλη Πασπαλά: Δεν υπάρχουν κανόνες. Πολλοί σπουδαίοι καλλιτέχνες μπορεί να ήτανε και ανήθικοι. Ή πολλοί σπουδαίοι καλλιτέχνες μπορεί να διαλέξανε κάτι στη ζωή τους που μετά έχει κριθεί σαν σοβαρό ατόπημα, όπως ο Έζρα Πάουντ που πήγε με τους φασίστες, υποστήριζε τους φασίστες στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο! Καμιά φορά με ρωτάνε αν οι καλλιτέχνες πρέπει να παίρνουνε θέση στα πολιτικά. Σαφώς, αλλά κάποιοι είναι ανίκανοι και δε θα πρεπε να ξεστομίζουνε λέξη. Αλλά θα μου πεις τώρα συμβαίνει αυτό συχνά; Δεν συμβαίνει συχνά και εγώ πιστεύω πραγματικά ότι οι σπουδαίοι καλλιτέχνες έχουνε μια πνευματικότητα που είναι πολύ ξεχωριστή, αλλά δεν υπάρχουν κανόνες, καλό θα ήτανε, αλλά δεν υπάρχουν, ωράιο θα ταν, να πούμε ότι όλοι οι καλλιτέχνες, οι μεγάλοι καλλιτέχνες, είναι όλοι σπουδαίοι και καλοί άνθρωποι και ηθικοί. Δεν είναι, είναι άνθρωποι. Πολλοί καλλιτέχνες έχουν πολύ σκοτάδι μέσα τους και άλλοι καλλιτέχνες έχουν πολύ φώς. Εγώ έλκομαι προς τους φωτεινούς γιατί το θέλω και στη ζωή μου. Το θέλω για μένα και θεωρώ ότι στόχος μου στη ζωή μου είναι το Φως, να αποφύγω το σκοτάδι και να το ανατρέψω. Αλλά πολλοί μεγάλοι καλλιτέχνες έχουν και τα δύο.
Πάνω σε αυτό, ένας καθηγητής μας από το θέατρο τέχνης μας έλεγε ότι ήταν ένας ζωγράφος, στην αναγέννηση νομίζω, που έφτιαχνε τα καλύτερα αγγελάκια του κόσμου και μετά ανακάλυψαν ότι αυτός ο άνθρωπος σκότωνε παιδιά!!!
Έχω μια αίσθηση ότι ο καλλιτέχνης, γι' αυτό και κάνω αυτή την ερώτηση, είναι πρότυπο ήθους, δηλαδη οτι η τέχνη του και η ζωή του θα θελα να ναι ένα παράδειγμα.
Έλλη Πασπαλά: Εγώ συμφωνώ απόλυτα μαζί σου και για μένα αυτοί οι άνθρωποι είναι πρότυπα. Αλλά επειδή έχω μεγαλώσει πια και έχω ζήσει πολλές καταστάσεις, αλλά και ιστορικά ακομη, έχω δει ότι δε συμβαίνει αυτό πάντα. Η προσωπική μου επιλογή είναι αυτή αλλά βλέπω ότι δεν είναι η μόνη, δεν είναι η μόνη. Δύσκολα θα ακολουθήσω έναν καλλιτέχνη για τον οποίο ή για την οποία ξέρω ότι έχει μία σκοτεινή και ανήθικη ζωή. Δεν έχω καμιά άμεση σχέση μαζί του, αλλά, λέμε τώρα, για τον Πολάνσκυ, που τον είχανε δίωξει για παιδεραστία και τα λοιπά και έφυγε από την Αμερική και δεν ξαναπάτησε ποτέ. Είναι ένας σκηνοθέτης που έχει σκηνοθετήσει σπουδαία έργα, εδώ είναι ένα θέμα. Δεν μπορώ να πω ότι είναι από τους αγαπημένους μου αλλά ότι έχει σκηνοθετήσει πολύ σπουδαία έργα είναι γεγονός. Πολύ σπουδαία.
Είναι ένα θέμα που ακολουθώ τη δική μου, πως να το πω, φιλοσοφία σε αυτό αλλά καταλαβαίνω όμως ότι υπάρχει και το άλλο.
Μία συμβουλή για τους νέους καλλιτέχνες;
Έλλη Πασπαλά: Να είναι πιστοί σε αυτό που κάνουνε, να μελετάνε την τέχνη τους αλλά και τη ζωή εν γενεί, όλες τις τέχνες. Μπορεί κανείς να εμπλουτίσει την τέχνη του από την καθημερινότητα, η καθημερινή ζωή είναι πολύ σπουδαία, πολύ σημαντική για μένα κι είναι πολύ σπουδαία πηγή εμπειρίας που τροφοδοτεί μετά την τέχνη. Να διαβάζουνε πολύ και να σέβονται την τέχνη τους και να υπηρετούνε την τέχνη τους. Ο εγωκεντρισμός παίζει πολύ μεγάλο ρόλο, ειδικά στους ανθρώπους που ανεβαίνουν επάνω στην σκηνή, θέλει μια δόση εγωκεντρισμού αλλά να μην ξεχνάνε ποτέ ότι υπηρετούνε μια τέχνη και έτσι θα γίνουνε ίσως σπουδαίοι καλλιτέχνες. Με το να υπηρετούνε το εγώ τους και την αυτοπροβολή τους δε σημαίνει ότι θα γίνουν και σπουδαίοι καλλιτέχνες. Βέβαια αυτοί που υπηρετούνε το εγώ και τον εγωκεντρισμό τους δεν τους ενδιαφέρει η τέχνη ούτως ή άλλως...
Εμπιστευθείτε μας στιγμές που έχετε ζήσει με σημαντικές προσωπικότητες που συνεργαστήκατε.
Έλλη Πασπαλά: Με τον Χατζιδάκι, με τον Γκάτσο, παλιότερα είχα γνωρίσει τον Μίκυ, είχα γνωρίσει την Μερκούρη, τον Ντασέν. Ο Ντασέν ήταν ένας πολύ όμορφος, πολύ όμορφος άνθρωπος, η Φαραντούρη, η Μπακοπούλου, έχω συναναστραφεί με σπουδαίους σπουδαίους άνθρωπους. Θυμάμαι μία φορά που γνώρισα τον Μόραλη αλλά ηταν πλέον πάρα πολύ μεγάλος, η ευγένεια του... Μια γυναίκα που είναι και δεν είναι καλλιτέχνης, είναι που με έχει συγκινήσει πάρα πολύ... η Νίκη Γουλανδρή, ο απίστευτος πολιτισμός της... Θυμάμαι όταν γνώρισα τον Δημήτρη Χορν... Αυτός ήταν πολύ πολύ πολύ αριστοκράτης αλλά και πολύ ευθύς.
Νιώθω πως υπάρχει μια φωλιά, ένας κοινός τόπος συνάντησης όλων των καλλιτεχνών. Από την εμπειρία σας ποιά είναι αυτά τα κοινά στοιχεία που βρίσκετε συχνά στην ουσία της ψυχής των καλλιτεχνών;
Έλλη Πασπαλά: Αυτό που έχω νιώσει είναι... αυτό το πρώτο άγγιγμα, αυτό το άγγιγμα που αναζητούμε και το άγγιγμα που θέλουμε να δώσουμε. Οτι θέλουμε κάτι και να μας αγγίξει πολύ βαθιά μέσα μας, ότι κάτι συντονίζεται, οτι μια χορδή συντονίζεται, θέλουμε να το εισπράξουμε αυτό σαν συντονισμό αλλά θέλουμε να το μεταφέρουμε κιόλας. Αυτό το νιώθω σαν ένα κοινό νήμα μεταξύ μας. Είναι ωραίο όταν βρίσκεσαι με ανθρώπους μιας άλλης τέχνης, ας πουμε όταν εγώ σαν τραγουδίστρια βρίσκομαι με ηθοποιούς ή χορευτές, πώς το εισπράττω ή με έναν ζωγράφο ή με έναν λογοτέχνη... Οι λογοτέχνες είναι πιστέυω αυτοί που αναλύουν πιο βαθιά και πιο πολύ την ανθρώπινη ψυχή. Εμείς που βρίσκομαστε πάνω στη σκηνή είναι πιο... έχουμε και γνώσεις βέβαία, αλλά είναι και το ένστικτο μας που μας οδηγεί πολύ. Ενώ ο συγγραφέας έχει ένα πολύ πιο... ίσως το πιο πολύπλευρο... Είναι πολύ σπουδαίο αυτό που έχουνε γράψει κάποιοι άνθρωποι. Ή στην ποίηση... και στο θέατρο... αλλά νομίζω αυτό είναι που αναζητούν οι καλλιτέχνες... να ενσωματώσουμε αυτά, αυτές τις δονήσεις να τις μεταφέρουμε και ο τρόπος που το λέω εγώ, δεν ξέρω πως το νιώθουν οι άλλοι, είναι ότι προσπαθείς να επικοινωνήσεις με κάτι θείο. Αυτό άλλος μπορεί να το πει θεό, άλλος φύση, άλλος έρωτα, άλλος να το πει φως, άλλος γέννα... Κάτι που προσπαθείς να συντονιστείς με το σύμπαν, πολύ μεγάλο πράγμα, το οποίο αν το χεις ζήσει αυτό έστω και μία φορά στη ζωή σου νομίζω ότι πρέπει να θεωρείς τον εαυτό σου πολύ τυχερό, πάρα πολύ τυχερό. Εγώ μπορώ να πω ότι το έχω νιώσει το'χω ζήσει, βέβαια το ζω όλο και πιο σπανία όσο μεγαλώνω, αλλά ίσως επειδή το έχω ζήσει δεν το αναζητώ πλέον, επειδή νιώθω ότι το έχω μέσα μου.
Μιαν ευχή για την ομάδα μας... Μιάν ευχή για τη χώρα... Μιάν ευχή για τον κόσμο...
Έλλη Παπαλά: Καλή δύναμη, για την ομάδα... Πίστη και αγάπη για αυτό που κάνετε και αυτό είναι και για τη χώρα και τον κόσμο. Εγώ πιστεύω πραγματικά ότι καθένας πρέπει να έχει πίστη, σεβασμό και νηφαλιότητα, να λέμε και να αναζητούμε την αλήθεια. Να μην ακούμε και πιστεύουμε ψέματα, πρέπει να αναζητούμε την αλήθεια και όλοι μας προσωπικά και σαν χώρα και σαν κοινωνία. Πρέπει να αναζητήσουμε επιτέλους την αλήθεια και να την αναζητήσουμε και να την πράξουμε. Σαν ομάδα, να έχετε τη δύναμη να υλοποιείστε, να πραγματοποιήστε αυτό που ονειρευόσαστε. Σαν χώρα, να σοβαρευτούμε και να αναλάβουμε ο καθένας σαν μονάδες αλλά και σαν κοινωνία να αναλάβουμε τις ευθύνες μας και να αναζητήσουμε την αλήθεια και να την πούμε πρώτα στους εαυτούς μας. Στον κόσμο, το ίδιο, να πιστέψουμε στους νέους, να τους ενθαρρύνουμε, να τους ενισχύσουμε, να τους βοηθήσουμε και να ονειρευόμαστε και να υλοποιούμε τα όνειρά μας και να μην πάψουμε ποτέ να έχουμε όνειρα, τα οποία πρέπει να συνδέονται με την αλήθεια, όχι στο ψεύδος. Να έχουμε στόχους, να βάλουμε στόχους και να πραγματοποιούνται. Αυτά θέλουνε χρόνο, θέλουνε δουλειά, θέλουν αλήθεια και θέλουνε πίστη, δηλαδή ο καθένας να αγαπάει αυτό που κάνει και να το κάνει με πίστη και μ αφοσίωση. Εγώ σαν τραγουδίστρια πρέπει να το πιστεύω κι όχι να κάνω σκόντο, δεν μπορώ να σκέφτομαι ότι μια συναυλία σε ένα μικρό χώρο δεν έχει σημασία... Κάποια μαθήτρια μου μου είπε πρόσφατα δεν είναι και το μέγαρο και της λέω δεν έχει καμία σημασία, θα κάνεις σκόντο; Ο καθένας στα κυβικά του και με το 1000% της ψυχής μας σε κάθε τι που κάνουμε!
Η Έλλη Πασπαλά και ο Τάκης Φαραζής θα
παίξουν για το Φεστιβάλ των Νησιων 2015, στις 5/8, στον πολυχώρο
"Οιωνός" (παραλία Λ. Θερμής Λέσβου).
